CÁI RĂNG CÁI TÓC

                                                                                                            Khiêm Cung

 

Người xưa thường nói cái răng cái tóc là gốc con người. Phải chăng vì răng và tóc là thành phần thường hay thay đổi, gây ảnh hưởng rất lớn lao đến gương mặt mỗi người, nên răng và tóc được xem là quan trọng?

Răng và tóc biến thiên rõ rệt theo sự phát triển thể chất của con người.

Thuở sơ sanh con người không có răng, rồi từ từ răng non, gọi là răng sữa, mọc ra. Năm bảy năm kế tiếp, răng sữa hư rụng.

Nhớ mới ngày nào mình tự nhổ một cái răng sữa hư, thẩy lên mái nhà, “hú mèo hú chuột”, vang vái cho răng mới sớm mọc lên thay chỗ răng hư, bằng không thì bạn bè gọi là thằng sún. Hình ảnh thằng sún ở nhà quê khó coi lắm, ở trần lòi xương sườn, mặc quần đùi, đi chân đất, tóc hớt  “ca rê Phật”, mũi dãi thò lò, mặt mày lem luốc, miệng cười chỉ thấy vài cái răng.

“Mèo chuột” chỉ cho răng thay một lần. Răng thay cứng chắc hơn răng sữa bội phần và sử dụng tốt trung bình vài chục năm.

Cũng giống như răng, tóc trẻ sơ sinh gọi là tóc máu. Tóc máu rụng dần, thay bằng tóc khác, tốt và lâu bền hơn. Tóc màu đen, đỏ,  bạch kim…v.v. tùy theo sắc dân.

Từ lúc mới sanh ra cho đến trung niên, răng và tóc ở trong thời kỳ tiến hóa, càng ngày càng hoàn chỉnh, đẹp lên, cho đến cái đỉnh cao nhứt của pa-ra-bol cực đại.

Người ta dùng răng để nghiền nát thức ăn, để cắn, dùng tóc để che cái đầu. Ai bị rụng tóc nhiều, gọi là bị hói đầu, lo chạy chữa cho tóc mọc ra thêm. Đặc biệt là răng và tóc còn được dùng để trang sức.

Có dân tộc thiểu số ở Việt Nam “cà răng căng tai”, răng cà sát nướu, trái tai thì xỏ lỗ, rồi nong ra cho lỗ càng ngày càng lớn, lớn chừng nào hay chừng nấy. Người phụ nữ miền Bắc nước mình ngày xưa có tục nhuộm răng “đen và bóng như hạt na” (hột mãng cầu ta), phụ nữ để răng trắng coi như không đứng đắn. Ở miền Nam, có người răng không hư cũng đem bịt vàng, khi cười cả hàm răng vàng rực, mấy đứa trẻ hát ngạo:

                                    Cười lên đi cho răng vàng sáng chói,

                                    Hát lên đi cho răng vàng le lói…

Bây giờ để cho răng không hô, người ta niền răng, giống như bịt bạc, một hai năm mới gỡ niền ra.

Còn tóc thì người Việt mình ngày xưa, nam cũng như nữ, đều để tóc dài bới “xi nhông”.

                                    Chị kia bới tóc đuôi gà,

                                    Nắm đuôi chị lại hỏi nhà chị đâu ?

                                   -Nhà tôi ở dưới đám dâu,

                                    Ở trên đám đậu, đầu cầu ngó qua.

Chị nầy khôn quá, trả lời như vậy thì ai mà tìm ra được nhà của chị ?

 

                                    Chị kia bới tóc kiểng tiên,

                                    Ghe bầu đi cưới một thiên cá mòi.

                                    Chẳng tin giở hộp ra coi,

                                    Rau răm ở dưới cá mòi ở trên.

 

Ai tóc ngắn phải chấp thêm tóc mượn để bới.

Phụ nữ còn giắt  cây lược, cài cây trâm trên tóc, nên người ta nói trâm cài lược giắt.

Phụ nữ trẻ để tóc dài, dùng kẹp kẹp lại thành lọn dài sau lưng, có người không kẹp mà thả cho phủ vai làm mái tóc thề.

                                    Tóc em dài em cài hoa lý,

                                    Miệng em cười để ý anh thương.

 

Ai cũng cẩn trọng giữ gìn tóc cũng như thân thể vì đó là của cha mẹ tạo ra.

                        Thân thể phác phu thọ chi phụ mẫu , bất cảm hủy thương…

Thân thể tóc da thọ nhận của cha mẹ, không dám làm cho thương tổn.

 

Dần dần chạy theo thời đại hoặc vì tiện dụng, phụ nữ cắt ngắn tóc theo kiểu “bom bê” hoặc uốn lọn lớn, lọn nhỏ.

                                    Anh vẫn nhớ em ngồi đây, tóc ngắn

                                    Mà mùa thu dài lắm ở chung quanh

                                    Linh hồn em vội vã vẽ chân dung

                                    Bay vội vã vào trong hồn mở cửa

                                                            (Nguyên Sa-Áo lụa Hà Đông)

Đàn ông con trai thì hớt chải “ma-nin”, hớt “cua” (phiên âm tiếng Pháp, có nghĩa là ngắn) hớt ba lát như tân binh ở quân trường, một lát tong-đơ bên phải, một lát bên trái, một lát ở đỉnh đầu là xong. Có khi hớt thật ngắn, gần sát da đầu, gọi theo tiếng lóng là hớt ca-rê Phật.

 

Xưa kia phụ nữ hay gội đầu bằng nước tro, nước bồ kết, nước bông bưởi, chải tóc bằng dầu dừa, vừa thơm vừa óng mượt, nam giới thì chải bờ-ri-lăng-tin, láng do, ốp sát vào đầu, giống như nghệ sĩ vọng cổ nổi tiếng Út Trà Ôn. Bây giờ thì gội bằng đủ thứ dầu gội, dầu xả, xong rồi thì xấy ép, xịt keo.

Đàn ông hớt tóc khoảng nửa tiếng đồng hồ, còn phụ nữ làm tóc rất lâu, có khi hết cả buổi.. Các tiệm uốn-hớt tóc bày ra đủ kiểu tóc thời trang để hấp dẫn khách hàng.

 

Thời gian đưa đẩy con người qua khỏi đỉnh pa-ra-bol cực đại, bắt đầu đi xuống rất nhanh, răng long tóc bạc như lời chúc tụng trong lễ cưới. Răng rụng thì mất luôn, không mọc lại cái khác. Do đó phải trồng răng giả. Tóc cũng rụng ngày một nhiều, có người phải đội tóc giả. Đồ thiệt hư hoại, phải xài đồ giả.

 

Răng hư, tóc bạc biểu hiện tuổi già.

                                    Cuộc đời như chiếc lá dâu

                                    Thời gian nào có khác đâu con tằm

                                    Ngày ngày, tháng tháng, năm năm

                                    Như giòng nước chảy, như tằm ăn dâu

                                    Răng long tóc đã bạc màu

                                    Đời người chỉ một canh thâu đã già.

Sanh, lão, bệnh, tử là con đường tất yếu mà ai cũng phải đi qua. Người viết muốn chúc mọi người khỏe mạnh, an hưởng tuổi già càng lâu càng tốt và làm được việc gì có ích lợi chung lúc cuối đời, nên làm mấy câu thơ trên, dừng lại ở chữ “già”, không nói tiếp đoạn đường còn lại.

                                                                                    Sydney, Tháng 05/2006